Wat is de Vix?
De Vix meet de verwachte schommelingen van de Amerikaanse aandelenkoersen en wordt beschouwd als een indicator van het sentiment op de wereldmarkten.
Het bestaat al sinds 1993, en het heeft vele jaren niet veel interesse gewekt. Deze index, de volledige naam is CBOE Volatility Index, wordt berekend op de Chicago Futures Exchange CBOE op basis van de optieprijzen voor de aandelen van Amerikaanse bedrijven die zijn opgenomen in de beroemde S&P 500 aandelenindex. Het geeft de verwachte volatiliteit aan van de Amerikaanse aandelen in de komende 30 dagen door de kopers en verkopers van deze opties.
Een maatstaf voor fluctuaties is de zogenaamde volatiliteit; daarom wordt de ook wel een volatiliteitsindex genoemd. Aandelenopties kunnen worden gebruikt voor speculatieve transacties; ze worden echter vooral gebruikt door grote beleggers om hun aandelenbezit af te dekken tegen koersrisico's.
Het is een zogenaamde sentimentindicator.
Dit komt, omdat er een wijdverbreide opvatting bestaat dat het verloop van de Vix een beoordeling van de stemming op de financiële markten mogelijk maakt. Als marktdeelnemers kleine prijsschommelingen verwachten, is de index laag. Dit wordt beschouwd als een indicator van sereniteit of onzorgvuldigheid. Als marktpartijen sterke prijsschommelingen verwachten, is de index hoog. Dit wordt beschouwd als een indicator van nervositeit of, in buitengewone gevallen, van paniek. In financiële crises stijgt de index uitzonderlijk sterk.
Hoewel de basis van de index uitsluitend bestaat uit opties op Amerikaanse aandelen, heeft het al lang een reputatie als indicator van het sentiment op de wereldwijde financiële markten. Dit komt, omdat de wereldwijde markten meestal sterk beïnvloed worden door de gebeurtenissen op de Amerikaanse beurs.
Het is geen “wees” gebleven
Vandaag de dag hebben veel landen dergelijke indexen om de verwachte prijsschommelingen te meten. In 1994 werd in Duitsland de V-Dax ingevoerd, die de verwachte fluctuatiemarge van de prijzen van de 30 Duitse standaardaandelen die in de Dax zijn opgenomen, meet op basis van de optieprijzen. In België hebben we de Bel-20. Daarin zijn twintig belangrijke aandelen opgenomen. Ze worden geselecteerd onder strenge voorwaarden. Al snel na de introductie ervan toonden grote marktpartijen in de Verenigde Staten belangstelling voor termijnproducten op de index. Zowel speculatieve als hedging transacties zijn mogelijk met dergelijke producten.
Meer belangstelling voor de VIX
De belangstelling voor financiële producten op is de afgelopen jaren sterk toegenomen, omdat in tijden van lage rente vooral grote beleggers op zoek zijn gegaan naar aanvullende bronnen van rendement. Met de hulp van aanbieders uit de financiële sector en soms complexe producten en strategieën is de volatiliteit, d.w.z. de verwachte prijsschommelingen ontdekt als een op zichzelf staande activaklasse. Een ratio van de volatiliteit als afzonderlijke activaklasse is gebaseerd op historisch onderzoek dat de volatiliteit beschrijft als een goede aanvulling op een bestaande aandelenportefeuille.
De stemming was goed tot Covid-19 toesloeg
Tegelijkertijd is het verwachte fluctuatiebereik op de Amerikaanse beurs de afgelopen jaren afgenomen, omdat de stemming goed was en Wall Street een stabiele opwaartse trend had ingezet. De index liet lange tijd lage waarden zien. In deze situatie werd het idee geboren om zogenaamde “inverse” financiële producten te ontwikkelen waarbij de belegger winst maakt als de index laag blijft, maar geld verliest als de index stijgt. Deze producten worden “inverse” genoemd, omdat ze de gebruikelijke logica op zijn kop zetten: Normaal gesproken verdient een belegger geld als een prijs of index stijgt. In het geval van “inverse” producten verliest de belegger geld wanneer de prijs of de index stijgt. Met de Covid-19 crisis was het hele systeem een beetje ontwricht. Nu blijkt er toch weer rust te komen op de financiële marken. Daardoor zijn er ook minder grote schommelingen.
De inverse index veroorzaakte een drama voor privébeleggers
Credit Suisse product bracht de “Velocity Shares Daily Inverse Vix Short-Term ETN”, op de markt. Deze producten werden vroeger als volkomen wettelijk beschouwd, maar beleggers moeten weten wat ze doen. In de prospectus van het door Credit Suisse aangeboden product staat dat het alleen gericht is op professionals. Het waren vooral particulieren die miljoenen euro’s verloren. Het product leed een verlies van 96 procent.
Maar voor financiële instellingen zelf lijkt het een goudmijn. Volgens verschillende bronnen was Credit Suisse zelf de grootste investeerder in haar product in het najaar van 2017, gevolgd door Deutsche Bank, de Amerikaanse investeringsbank Morgan Stanley en het grote Amerikaanse hedgefonds Citadel. Het geld dat in dergelijke en soortgelijke “inverse” producten wordt geïnvesteerd wordt door de financiële industrie geschat op 3 tot 6 miljard dollar. Dit is echter alleen een fractie van het geld dat de afgelopen jaren in de gehele volatiliteitscategorie is belegd. Alleen al de hedgefondsen hebben naar schatting ongeveer twee biljoen euro in deze activaklasse geïnvesteerd.
Interactie tussen de VIX en andere markten
De index wordt berekend op basis van de optieprijzen op Amerikaanse aandelen; met andere woorden, het weerspiegelt de stemming op de Amerikaanse beurs. Omgekeerd heeft het ook invloed op de Amerikaanse beurs en andere financiële markten. Dit roept de vraag op of de VIX geschikt is om de toekomstige ontwikkeling van de beurzen te voorspellen. In de afgelopen decennia zijn er talrijke herzieningen geweest van de voorspelde kwaliteit van de index. De resultaten zijn tegenstrijdig: hij heeft vaak zijn nut bewezen, maar is niet betrouwbaar. Daarom zou het voorbarig zijn om het einde van de jaren van de stierenmarkten te verklaren als gevolg van de recente sterke stijging van de index.
De rol is vaak onderzocht
In de afgelopen jaren is de rol van deze index voor de wereldwijde financiële markten vaak onderzocht. De Franse econoom Hélène Rey, bijvoorbeeld, heeft een zogenaamde wereldwijde financiële cyclus vastgesteld. Het is gebaseerd op het feit dat in veel regio's van de wereld kapitaalstromen in dezelfde richting kunnen worden waargenomen. Kapitaal stroomt in golven naar en uit geografisch verafgelegen opkomende markten op hetzelfde moment. Ook kan worden vastgesteld dat de prijzen van uiteenlopende investeringen over de hele wereld vaak in dezelfde richting gaan. Rey concludeert hieruit dat er een sterke invloed is op de wereldwijde financiële markten.
Op zoek naar deze invloed legt Rey een statistisch verband tussen bewegingen in internationale kapitaalstromen en veranderingen in de index: als de index naar historische maatstaven laag is, neemt het volume van internationale kapitaalbewegingen toe. Als de VIX hoog is, neemt het volume van de internationale kapitaalbewegingen af. Het is ook mogelijk om correlaties aan te tonen tussen de index en de kredietgroei in de wereld. Er zijn ook correlaties tussen de index en de schuldratio's in de wereld.
Met de turbulentie van de afgelopen maanden is er ook een openlijk debat losgebarsten over de mogelijkheid van manipulatie van de index door de marktpartijen.